2 oktober 2025
Voorbij Winnetou & Pocahontas
Het lied van de Inheemse groep Redbone eindigt met: "We were all wounded by Wounded Knee". Het is dus niet alleen “in”, maar ook “door”. Het bloedbad dat werd aangericht door het VS-leger in december 1890, raakte iedere Inheemse persoon. Ik, als lezeres, werd geraakt door de ronduit bloedstollende verhalen van gewelddadig ingrijpen, die de “vestigingskolonisten” sinds 1492 op hun palmares hebben.
De uitmoording van een hele familie bij Wounded Knee is maar één van de vele optredens van de kolonialisten (vestigingskolonisten) waarmee we in dit boek kennis maken. Ook de vrome Pilgrims voerden met Gods zegen een regelrechte oorlog in 1675-76 waarbij naar schatting acht procent van de koloniale volwassen mannelijke bevolking omkwam. “Moord, verdrijving en slavernij kelderde hun aantal in New England met zestig tot tachtig procent.”
En het gaat maar verder: via Andrew Jackson, Custer, de presidenten, de rangers, de FBI, worden de Inheemsen verjaagd, gedood, uitgehongerd, van hun taal en cultuur vervreemd, en in - meestal - dorre reservaten opgesloten.
Katrien en Laura zijn moeder en dochter. Zij nemen afwisselend een hoofdstuk voor hun rekening, waarin ze vertellen van hun reis doorheen Noord-Amerika en de Inheemse personen die ze interviewen. Het boek is geen prettige lectuur, maar het opent onze ogen voor het huidige U.S.A., want het onderdrukken van de Inheemsen gaat onverminderd voort en roept voor mij vraagtekens op bij de moreel correcte ingesteldheid van onze bondgenoten.
Het is van belang aandachtig de inleiding te lezen, omdat de uitleg van de termen nodig is voor het begrip van het boek. Onder Nations verstaan de auteurs de gezinnen en de families, georganiseerd in hun eigen specifieke structuren. Af en toe wordt het woord “stam” gebruikt. Boarding schools en residential schools hadden een specifieke opdracht van culturele genocide. Vestigingskolonialisten gebruik(t)en de kolonie niet enkel om grondstoffen af te voeren, maar ze wilden van meet af aan het grondgebied volledig inpalmen.
Inheemse mensen zijn de oorspronkelijke bewoners van de Inheemse nations, die nu veelal in reservaten zitten. Hun land wordt door de niet-Inheemse Amerikanen vrijgegeven voor “ontwikkeling”. Er zijn overeenkomsten tussen de onderdrukking van de Zwarte Amerikanen en die van de Inheemse mensen.
De titel zal voor jonge lezers niet zo duidelijk zijn. Ik ben opgegroeid met lectuur van Karl May, die de Indiaanse held Winnetou schiep. Karl May is later verguisd, maar eigenlijk was hij een van de weinigen die zich keerde tegen het Amerikaanse racisme en de vernietiging van de natuur, door het afslachten van de buffaloos. (Zie ook de bijdrage van Ger Groot in 2022 in het Humanistische Verbond, Winnetou is de ideale mens.)
Pocahontas is een verhaal apart. Haar wedervaren is onherkenbaar geromantiseerd, lezen we. De kaft stelt een schildpad voor die te maken heeft met een oeroud verhaal: “Turtle Island werd tienduizenden jaren bevolkt door mensen met vele honderden verschillende talen en culturen. Tot in 1492 de Europese kolonisatie startte”.
De Inheemsen en de auteurs wijzen het kapitalisme als grote schuldige aan. Verbondenheid met Palestina, de rol van Joe Biden, Trump e.a. laten zien dat de strijd voor de Inheemse soevereiniteit nog niet afgelopen is. Er zijn internationaal erkende Inheemse verzetsbewegingen die enige hoop geven voor een betere toekomst. Wij zouden een voorbeeld moeten nemen aan de Inheemsen, die leefden mét de natuur. Hun rivierwater was drinkbaar, terwijl in de inleiding letterlijk staat: “Hoe zouden de waarden, normen, prioriteiten, en ook de machtsverhoudingen moeten veranderen om ervoor te zorgen dat het Scheldewater zo proper is dat het rechtstreeks gedronken kan worden?”
De moeilijke namen van de geïnterviewden en van de vele stammen maken het lezen wat moeilijker. En nog dit: wie waren de eersten die het gruwelijke scalperen hanteerden?! Lees en wees verbaasd...
Gerda Sterk
Laura M. De Vos werkte jarenlang met de Quinault. Ze behaalde een doctoraat aan de University of Washington in Seattle. Ze doceert Inheemse studies aan de Radboud Universiteit in Nederland. Ze was actief als vrijwilliger bij het Quinault Indian Nation Senior Program.
Katrien Demuynck is historica en auteur. Ze is al haar hele leven actief in internationale solidariteitsbewegingen.
