23 december 2025
DIERBAAR - Beestige fabels de wereld rond
In de 67 fabels spelen dieren de hoofdrol en ze gedragen zich precies als mensen, met dezelfde mensenwensen en dezelfde mensenstreken.
Het is natuurlijk allemaal fictie, maar de verhalen hebben een grote culturele waarde. Ze zijn over de hele wereld verzameld onder de auspiciën van de interculturele vzw De Verhalenwerf. Sommige fabels zijn zeer oud, andere zijn van de 21e eeuw.
De samensteller heeft ze in zes hoofdstukken verzameld. In het eerste hoofdstuk treden Zeus op en een zekere Raweno, die ook een schepper van alles is. We leren hoe het komt dat de aarde op de rug van een schildpad rust en waarom de uil zo’n grote ogen heeft. Er wordt geëindigd met een korte toelichting per verhaal: de speciale rol van de schildpad komt in veel culturen voor, terwijl de uil zijn grote ogen verwierf bij de Irokezen van Noord-Amerika.
Het tweede hoofdstuk draagt de titel: “Verhalen uit de tijd dat de dieren nog spraken”, al spreken de dieren in alle verhalen en hebben ze soms zelfs bovennatuurlijke gaven. Verhelderend is hier de korte inleiding, waarin we lezen dat dierenfabels in alle culturen populair zijn en dat sommige vertellers beroemd geworden zijn. Wij denken onmiddellijk aan Jean de La Fontaine.
Dierenfabels gaan over menselijk gedrag en houden een levensles in. Tegelijk dringt zich de vraag op of het menselijke dier “écht zoveel beschaafder en ontwikkelder” is dan de andere diersoorten. Als je het verhaal van Mali, het nijlpaard, leest, wordt duidelijk dat de mens gevaarlijker is dan het dier. Bij dit verhaal staat een liedje op notenbalken, want alle muzikanten hebben het in Mali op hun repertoire staan.
Zo volgen nog vier hoofdstukken met tussendoortjes en uitleg over de oorsprong. Heel herkenbaar is het verhaal uit Ecuador waarin de hoofdpersoon half beer en half mens is, maar uiteindelijk de prinses bevrijdt en haar tot gemalin verwerft. Het is weliswaar een verhaal uit een ver land, maar - zo lezen we bij de uitleg - in de meeste culturen bestaan sprookjes met wezens die half dier en half mens zijn.
Verrassend was dat ik het bijna volledige verhaal van Reinaart de vos aantrof, een Europees verhaal uit Vlaanderen. In de inleiding wordt het correct gesitueerd in de 12e eeuw, geschreven door Willem die Madoc maakte. Omdat deze gegevens te controleren zijn, geeft dat een goede indruk over de juistheid van de gegevens uit andere culturen, die we niet kunnen controleren.
Ook prettig om te lezen zijn de korte tussendoortjes met daarin anekdotes, wijsheden en raadsels. Weet de (voor)lezer zelf wel waarom ijsberen geen pinguïns opeten, terwijl ze toch allebei tussen sneeuw en ijs leven?
Kortom, dit is een mooi boek om te geven en te krijgen en de mooie illustraties dragen daartoe bij. Mensen zijn verhalenvertellers en die eigenschap is al eeuwen oud. Sinds de uitvinding van het schrift, kunnen we de grote schat aan oorspronkelijk mondeling overgeleverde verhalen nu ook lezen.
Gerda Sterk
Walter Yaw Van Looveren is theaterwetenschapper van opleiding, mediapedagoog en inburgeringsleerkracht van beroep. Hij is initiatiefnemer en gangmaker van De Verhalenwerf interculturele vzw.
Ilse Cortebeeck is freelance illustrator. Ze combineert verschillende technieken om haar eigen beeldtaal te maken. Ze behaalde een master in de beeldende kunsten aan het Sint-Lucas Antwerpen en volgt een opleiding aan de Academie Mechelen.
