5 januari 2023
Rebels. Het verzet van 75-plussers.
Knack-journaliste Ann Peuteman verdiept zich al jaren in de problematiek van ouderen en schreef al eerder boeken over bejaarden in onze samenleving. ‘Rebels’ is haar jongste boek over dit thema. Ze sprak met vele 75-plussers die mondig zijn en zich verzetten tegen clichébeelden van ouderen die rustig genieten van hun oude dag. Het boek bevat twaalf interviews met 75-plussers en enkele thematische hoofdstukken bij wijze van intermezzo.
Aan de oorsprong van dit project lag de vraag van het Gentse cultuurhuis Victoria Deluxe aan Ann Peuteman om een documentaire film over ouderen te maken. Zij ging daarop in en wou de ouderen zelf aan het woord laten. Dit in tegenstelling tot de wijze waarop bejaarden meestal in reportages voorgesteld worden, namelijk als een soort figuranten waarover vooral zorgmedewerkers en experts hun zegje doen. Ann Peuteman verspreidde een oproep via enkele kanalen en ontving honderden reacties. Uiteindelijk distilleerde ze er twaalf, maar de inbreng van anderen ging niet verloren. De documentaire film kreeg als broertje een boek waarin sommige verhalen uitgebreider aan bod konden komen.
De twaalf 75-plussers die het boek (en de gelijknamige documentaire film) haalden komen uit het groter aantal gesprekken dat Ann Peuteman had. Ze tonen dat ze nog actief zijn en/of willen zijn, dat ze nog een mening hebben over wat er gebeurt in de wereld en daar willen voor uitkomen. In de vorige zin gebruik ik twee maal het woord nog. Nochtans is dat juist een woord dat deze ouderen stoort. Zo zegt Greta Vandeborne (geboren in 1944 en alleenwonend): “Weet je wat het allerergst is? Dat verschrikkelijke woordje ‘nog’. Mensen zeggen me vaak dat ik er ‘nog’ goed uitzie, dat ik ‘nog’ een goed geheugen heb of dat ik me ‘nog’ goed kan concentreren.”
Deze mensen willen niet betutteld worden, houden niet van verkleinwoorden als ‘mevrouwtje’ of ‘dametje’. Ze willen hun ervaring, vaardigheden of kennis, die ze in hun leven opgebouwd hebben, benutten, bijvoorbeeld via vrijwilligerswerk. Ze vertellen dan ook een stuk levensverhaal, waaruit dan blijkt dat ze veel ervaring hebben opgedaan in diverse domeinen. Het gaat om uiteenlopende verhalen, zowel van mensen met een academische graad als van anderen die slechts tot hun veertiende naar school zijn geweest of die als poetshulp hebben gewerkt.
Naast de interviews heeft de auteur ook enkele hoofdstukken opgenomen die thematisch zijn. De inbreng van vele getuigen komt hier ook aan bod. Een zo’n thema is de digitalisering van de maatschappij. Steeds meer wordt er verwezen naar informatie op websites, zijn aanvraagformulieren en andere documenten enkel online te vinden. Vaak wordt er een telefoonnummer opgegeven als alternatief, maar wie belt ervaart dat-ie soms heel veel geduld moet hebben. De toenemende digitalisering schept heel wat problemen voor vele ouderen, zodanig dat er over digitaal analfabetisme kan worden gesproken. Schrijnend is dat vooral in de bankensector: vele kantoren worden gesloten, bankautomaten worden geschrapt. Voor vele bejaarden is de verwijzing naar automaten of websites van banken voor courante financiële verrichtingen erg problematisch. In sommige gevallen zien ze zich in de praktijk genoodzaakt om hun financiën uit handen te geven aan een zoon of dochter, waardoor een stuk zelfredzaamheid verdwijnt en ook een stuk fierheid (“ik kan het zelf nog beredderen”) wegvalt. Frustraties komen in de plaats. Dat is zeker een aandachtspunt, dat in de gesprekken en in de thematische hoofdstukken aan bod komt.
Wie deze interviews leest, moet zijn beeld van ouderen (dat voortkomt uit de reguliere berichtgeving) grondig bijstellen. Ann Peuteman heeft met Rebels gezorgd voor een uitstekende inbreng in het debat over de plaats en de rol van 75-plussers in onze samenleving. Het boek is dan ook heel verdienstelijk op dit vlak.
Fons Mariën
Fons Mariën
Dit boek werd eveneens gerecenseerd door Paul Van Aelst.
Meer van Fons Mariën
