7 juli 2025
Reinaard, schelmenroman
Het middeleeuwse meesterwerk ‘Van den vos Reynaerde’, (+/- 1260) wordt aanzien als de eerste moderne schelmenroman van Europa. Dat heeft schelm en soms vuil gebekte Tom Lanoye in zijn unieke bewerking van dit verhaal heel goed begrepen. Bijna 400 jaar later verschijnt ook Don Quichot en het is alsof Cervantes het pas dan aandurft om de hele toenmalige maatschappij met herkenbare mensen openlijk te kakken te zetten. Reinaard en de onderdanen van koning Nobel waren hem voor, met dieren weliswaar.
Schelmenstreken en herkenbare situaties, dat is precies wat Tom Lanoye nu op een meesterlijke manier herhaalt. Hij is gekend van radicaal-moderne bewerkingen van klassiekers: Goethe, Shakespeare, Tsjechov en Euripides. "Amok en bagger maakte ik van Goethe en antieke Grieken, van tering-Tsjechov, schele Sartre en de rest van de ruetemeteuten…"
Welnu, met Reinaard doet hij het opnieuw en vooral heel verfrissend. Zijn opmerkelijk taalgebruik is een boeiende mix van oud Vlaams, straathoekengels en vunzig latijn. Het gaat vooral over die ene schelm. Wie is eigenlijk ‘de wrede met de rossen baard – de geile met de stijve staart?’ Het is de vos die met een grijns en plezier zijn barbarijen viert. Dat kan niet ongestraft blijven.
Welnu, met Reinaard doet hij het opnieuw en vooral heel verfrissend. Zijn opmerkelijk taalgebruik is een boeiende mix van oud Vlaams, straathoekengels en vunzig latijn. Het gaat vooral over die ene schelm. Wie is eigenlijk ‘de wrede met de rossen baard – de geile met de stijve staart?’ Het is de vos die met een grijns en plezier zijn barbarijen viert. Dat kan niet ongestraft blijven.
Er is geen status onaantastbaarder dan die van stakker: Allen eisten van rechter Nobel een besluit dat Rein in wreedheid overtrof.
Tom Lanoye
In de Canon van Vlaanderen vind je in venster 11 en heel terecht een stuk over wellicht één der eerste werken in de Nederlandse taal. Iedere leeftijdsgenoot zal tijdens de laatste jaren van de humaniora de teksten onder zachte dwang hebben gelezen. Ik was erdoor gefascineerd en ik wist precies met wie of wat er zoal de draak werd gestoken. De aanhef van het verhaal is een rechtszaak voorgezeten door koning Nobel, de leeuw, die aangespannen wordt tegen ‘den vos Reynaerde’. De beschuldigingen en misdaden stapelen zich op. Zowat iedereen klaagt Reinaard aan en eist een gepaste strenge straf. De snoodaard is uiteraard niet aanwezig en verschillende aanklagers slachtoffers wagen een poging om de schelm persoonlijk op te halen uit zijn burcht Malpertuus. Dat loopt meestal heel slecht af!
Maar wat hij deed met mijn wolvin, mag evenmin verzwegen zijn als dat het ongewroken bleef.
Iezegrim
Alle dieren die zich slachtoffer verklaren passeren voor de rechtbank. De misdaden van Rein zijn talloos en dan past maar één straf, de doodstraf. Als rebelse adolescent toen maar als zestiger nu geniet ik nog steeds van de gevatte typeringen. Ieder dier symboliseert een fout individu in de toenmalige en huidige maatschappij. Daar is vooreerst Iezegrim de wolf gevolgd door Tybaart de kater en Couwaert de haas. Reinaard wordt bij verstek beschuldigd van o.a. diefstal, moord, verkrachting en sodomie. Grimbaart de das, kozijn langs vaderskant en dus verwant aan de clan van Rein, neemt het op voor zijn familielid. Ook hem zal dit later duur te staan komen.
Een hond kun je nog kunstjes leren, een klotekat will never do één donder zonder eigenbaat. He eats your meat, then pisses off: De lafste tafelschuimer van het hof.
Reinaard
Misdadiger Reinaard moet kost wat kost zelf verschijnen voor koning Nobel en dat blijkt geen sinecure. De eerste gezant is grof geweld maar zwakbegaafd, Bruin de beer. Zijn gulzigheid en hebberigheid, handig als wapen gebruikt door Reinaard worden hem bijna fataal. Meer dood dan levend en zonder arrestant slaagt hij erin om bij Nobel verslag uit te brengen. Voor een volgende dagvaarding wordt de kater Tybaart op pad gezonden. Meteen heeft Reinaard de zwakheden van Tybaart door. Verschijnen voor het hof van Nobel kan nog even wachten want daar is de schuur van de viezerik pastoor met vette muizen voor het grijpen, althans volgens Reinaard. Daar kan Tybaart uiteraard niet aan weerstaan. Ook de kater raakt zwaar in de problemen. De incestueuze pastoor verliest tijdens een wanhopig laatste uitval van Tybaart naar zijn kloten meteen één van zijn kroonjuwelen. Huishoudster en de misbruikte kinderen die zich geen kinderen mogen noemen van de pastoor juichen.
Laat ze maar lopen, let them lick each other’s dick: I will survive en elk van hen zal dat bekopen, with overload of misery.
Reinaard
De schelm lijkt zijn lot niet meer te kunnen ontlopen. Uiteindelijk verschijnt hij na een derde poging tot arrestatie toch voor het hof van koning Nobel en koningin Léonores. Zijn sluwheid en vooral gedachtegang vind je rood geprint in dit meesterwerk van Tom Lanoye. Reinaard kletst zich er weeral uit en zet iedereen te kakken of retourneert de beschuldigingen. Foute machthebbers, psychopaten, criminelen, gezagsdragers, religieuzen en vooral de huidige maatschappij in het algemeen worden door Lanoye en zijn Reinaard stevig aangepakt. Bijna 8 eeuwen later dan het origineel verrast de schrijver met een uitzonderlijk geestig taalgebruik en heel veel verwijzingen naar bestaande wantoestanden en foute politici. Lukte het de opstandige middeleeuwer nog om aan galg en rad te ontsnappen door heel voorzichtig enkel dieren met toepasselijke namen en foute eigenschappen op het podium te zetten, Lanoye gaat een stukje verder. Hij gebruikt schuttingtaal, perversiteiten, tomeloze wreedheid en zowat alles wat de verdorven mens verschilt van de dieren. Hij doet dit net zoals die middeleeuwer ook met… dieren!
Wat is een volk, tenzij some sort of schuimbaks, vagabonds and bastards? Een laag en kwaadaardig syndicaat van teringpest apocalypsmongolen, van leutersnokking dogs of hell and helter skelter screwing CREEPS.
Reinaard
Reinaard van Tom Lanoye: een aanrader!
Michel Ackaert
Meer van Michel Ackaert
Michel Ackaert
