1 december 2022
Raaf. Cultuurgeschiedenis in vogelvlucht.
De dag dat Kristof een raaf in de ogen keek, was de dag dat zijn belangstelling voor de grootste zangvogel van de wereld begon en uitgroeide tot dit boek. Dat een wilde vogel u in de ogen kijkt en er sprake is van een duidelijke interactie is heel speciaal. Hij ontdekte dat de geschiedenis van de mensheid doorweven is met die van de raaf, maar helaas niet altijd in de goede zin.
Er zijn aanwijzingen dat mens en raaf samen optrokken en van elkaar profiteerden. Odin is altijd vergezeld van twee raven, Apollo gebruikte de raaf als spion. Maar dan gaat het mis: zowel de joodse als de christelijke boeken zien vooral een slecht karakter en verbinden hem zelfs met Satan. Het is een vogel van uitersten: hij is de boodschapper van de dood en van het leven. Deze reputatie staat in schril contrast met wat Smeyers weet: de raaf is een verstandig, speels, plaagziek, complex dier.
Zwartkijker
Door de eeuwen heen keken mensen naar raven en dichtten hen menselijke eigenschappen toe. Kristof Smeyers ziet drie gedaantes: hij is een zwartkijker, een poortwachter en een eenzaat.
Noah stuurt een raaf uit, maar het beest komt gewoon niet terug. Op slagvelden was hij een vaste bezoeker. Dat zijn verenkleed blinkend zwart is, wordt al eeuwen beschreven als bepalend voor zijn persoonlijkheid.
Door de eeuwen heen keken mensen naar raven en dichtten hen menselijke eigenschappen toe. Kristof Smeyers ziet drie gedaantes: hij is een zwartkijker, een poortwachter en een eenzaat.
Noah stuurt een raaf uit, maar het beest komt gewoon niet terug. Op slagvelden was hij een vaste bezoeker. Dat zijn verenkleed blinkend zwart is, wordt al eeuwen beschreven als bepalend voor zijn persoonlijkheid.
Poortwachter
Raven zijn verbonden met kerkhoven en grafstenen. Dat gegeven maakt al honderden jaren deel uit van onze cultuur: hij is de poortwachter tussen twee werelden. Het gekras dat hij soms uitbrengt lijkt van een andere wereld te komen. In Rome zagen de auguren in de onvoorspelbare, speelse vluchten voortekens die voorspoed, verdoemenis, of gewoon slecht weer aankondigden. Hij staat bij vele auteurs symbool voor het onderbewuste.
Ook hier lezen we tussendoor interessante weetjes, gebaseerd op opzoekwerk. Wist je dat "een ravenkoppel een efficiënt aannemersduo is"? Dankzij hun monogame relatie zijn ze op elkaar ingespeeld.
Raven zijn verbonden met kerkhoven en grafstenen. Dat gegeven maakt al honderden jaren deel uit van onze cultuur: hij is de poortwachter tussen twee werelden. Het gekras dat hij soms uitbrengt lijkt van een andere wereld te komen. In Rome zagen de auguren in de onvoorspelbare, speelse vluchten voortekens die voorspoed, verdoemenis, of gewoon slecht weer aankondigden. Hij staat bij vele auteurs symbool voor het onderbewuste.
Ook hier lezen we tussendoor interessante weetjes, gebaseerd op opzoekwerk. Wist je dat "een ravenkoppel een efficiënt aannemersduo is"? Dankzij hun monogame relatie zijn ze op elkaar ingespeeld.
Eenzaat
De raaf is een gotische vogel bij uitstek. In talrijke gravures zit hij eenzaam op een tak, altijd in de nabijheid van onheil. In de romantiek komt hij er niet beter af. Caspar D. Friedrich tekent een vrouw die op het punt staat zich van de rotsen te werpen. Een zittende en een vliegende raaf houden haar in het oog, alsof ze weten dat een mens iets gaat doen waaraan zij voordeel hebben. E. A. Poe schreef een gedicht dat we allemaal kennen waarin de raaf de boodschap "Nevermore" krast voor de ongelukkige sterveling en Vondel noemt hem een dief en zelfs een moordenaar van lammetjes. Af en toe plukt Smeyers uit de reeks overleveringen een voorbeeld van een raaf met een goede reputatie. Mensen hielden hem in de 19de eeuw als huisdier. Hij kon zelfs leren "praten".
De raaf is een gotische vogel bij uitstek. In talrijke gravures zit hij eenzaam op een tak, altijd in de nabijheid van onheil. In de romantiek komt hij er niet beter af. Caspar D. Friedrich tekent een vrouw die op het punt staat zich van de rotsen te werpen. Een zittende en een vliegende raaf houden haar in het oog, alsof ze weten dat een mens iets gaat doen waaraan zij voordeel hebben. E. A. Poe schreef een gedicht dat we allemaal kennen waarin de raaf de boodschap "Nevermore" krast voor de ongelukkige sterveling en Vondel noemt hem een dief en zelfs een moordenaar van lammetjes. Af en toe plukt Smeyers uit de reeks overleveringen een voorbeeld van een raaf met een goede reputatie. Mensen hielden hem in de 19de eeuw als huisdier. Hij kon zelfs leren "praten".
Vogelvlucht
Verwacht geen mooi chronologisch overzicht, het is eerder een soort "vogelvlucht" met zwenkingen naar links en rechts. Voorbeelden uit de literatuur zijn talrijk, want over geen vogel is zoveel geschreven als over de raaf. Het boek is niet bedoeld als feitelijke beschrijving van wat we weten van deze grote vogel. Informatie wordt je bij tijd en wijle in de schoot geworpen, al dan niet aansluitend bij een verhaal uit onze cultuurgeschiedenis.
Verwacht geen mooi chronologisch overzicht, het is eerder een soort "vogelvlucht" met zwenkingen naar links en rechts. Voorbeelden uit de literatuur zijn talrijk, want over geen vogel is zoveel geschreven als over de raaf. Het boek is niet bedoeld als feitelijke beschrijving van wat we weten van deze grote vogel. Informatie wordt je bij tijd en wijle in de schoot geworpen, al dan niet aansluitend bij een verhaal uit onze cultuurgeschiedenis.
Heel dikwijls komt (helaas) het feit terug dat de vogel over bijna de hele wereld zo bejaagd is, dat hij bijna uitgeroeid is. De landbouwer zag de raaf als bedreiging voor zijn oogst en er was een geldelijke beloning voor wie ravenkoppen kon binnen brengen. In Vlaanderen kan je hem/haar met enig geluk nog zien en horen, maar "de herwaardering van de vogel is fragiel", zoals je in het nawoord kan lezen.
Wie door dit boek geïntrigeerd is, vindt een uitgebreide aanvullende leeslijst achteraan. Mooie zwart-wit (hoe kan het anders?!) afbeeldingen en een prettige stijl loodsen je door dit sympathieke boek.
Gerda Sterk
Meer van Gerda Sterk
Wie door dit boek geïntrigeerd is, vindt een uitgebreide aanvullende leeslijst achteraan. Mooie zwart-wit (hoe kan het anders?!) afbeeldingen en een prettige stijl loodsen je door dit sympathieke boek.
Gerda Sterk
